Katedra Antropologii

Kierownik: prof. dr hab. Elżbieta Żądzińska

Visiting Research Fellow in the Adelaide Medical School in the Faculty of Health and Medical Sciences (The University of Adelaide, Australia) w okresie 14.10.2014 - 15.10.2017, 16.10.2017 - 15.10.2020, 16.10.2020 - 15.10.2023 i 16.10.2023 r. - 15.10.2026 r.

Katedra Antropologii prowadzi badania, dydaktykę oraz ekspertyzy w zakresie antropologii biologicznej, w tym antropologii historycznej, antropologii klinicznej, ontogenezy i ekologii człowieka.

Tematyka badań

• Antropologia historyczna

Struktura schorzeń populacji pradziejowych i historycznych;

Zróżnicowanie biologiczne ludzkich populacji pradziejowych i historycznych;

Wykorzystanie danych antropologicznych w ustaleniu związków pokrewieństwa między osobnikami złożonymi w jednej jamie grobowej na podstawie badania historycznego materiału kostnego;

Wyznaczniki stresu środowiskowego w populacjach pradziejowych i historycznych;

Biologia populacji ludzkich z okresu rewolucji neolitycznej;

Zróżnicowanie neolitycznych populacji ludzkich z terenu Polski w zakresie cech morfologicznych szkieletu oraz archaicznego (kopalnego) mtDNA.

• Antropologia ontogenetyczna

Badanie prawidłowości rozwoju fizycznego dzieci i młodzieży;

Czynniki różnicujące przebieg fazy progresywnej rozwoju biologicznego;

Społeczno-środowiskowe uwarunkowania procesu wzrastania;

Biologiczne przejawy rozwarstwienia społecznego populacji ludzkich;

Asymetria struktur głowy (fluktuująca i kierunkowa);

Zmienność pigmentacji skóry w populacji polskiej (czynniki warunkujące wahania wskaźnika melaniny i wskaźnika rumienia).

• Odontologia (Dental Anthropology)

Cechy odontometryczne, odontoskopijne, asymetria fluktuacyjna uzębienia populacji ludzkich współczesnych i pradziejowych;

Morfologia koron zębowych osobników z wadami genetycznymi (zespół Downa, rozszczep wargi i podniebienia) oraz osób z zespołem dezaprobaty płci;

Metody oceny wieku osobników na podstawie zdjęć rtg aparatu żucia;

Badania DNA pozyskanego z zębów populacji ludzkich współczesnych i historycznych (antropologia molekularna).

• Antropologia kliniczna

Wpływ chorób na cechy rozwojowe;

Morfologiczne skutki schorzeń;

Badania odrębności rozwojowych chorych z wadami wrodzonymi;

Badania antropologiczne osób z zespołem dezaprobaty płci;

Analiza stanu rozwoju dzieci z chorobami alergicznymi.

• Ekologia człowieka

Czynniki warunkujące wahania wskaźnika wtórnej proporcji płci (SSR - ang. Secondary Sex Ratio) populacji ludzkich.

Realizowane projekty

„Budowa morfologiczna kręgu a predyspozycja do wystąpienia spondylolizy zmęczeniowej w populacji ludzkiej - badania geomorfometryczne na materiale szkieletowym” - projekt naukowy finansowany w ramach konkursu MINIATURA 8 (NCN), nr 2024/08/X/NZ8/00212; miejsce realizacji stażu naukowego będącego częścią projektu: Uniwersytet w Katanii (Włochy); kierownik: dr Joanna Mietlińska-Sauter. Termin realizacji: 2024-2025.

„Epigenetyczne podłoże procesu starzenia wśród osób z nagłym zatrzymaniem krążenia (NZK).” - projekt badawczy zostanie zrealizowany na Uniwersytecie Kopenhaskim, uzyskał dofinansowanie w ramach konkursu MINIATURA 5 (NCN), nr 2021/05/X/NZ1/01049; kierownik: dr Paulina Pruszkowska-Przybylska. Termin realizacji 15.12.2021-15.12.2022.

"Analiza epigenomu w celach dochodzeniowo-śledczych – zwiększenie możliwości identyfikacyjnych i wykrywczych badań DNA" (EPIGENOM) - projekt nr DOB-BIO10/06/01/2019 realizowany w ramach umowy z NCBiR przez konsorcjum, w którego skład wchodzą: Centralne Laboratorium Kryminalistyczne Policji, Uniwersytet Łódzki, Uniwersytet Jagielloński, Pomorski Uniwersytet Medyczny w Szczecinie oraz AIS.PL Sp. z o.o. Z ramienia UŁ Kierownikiem Zespołu oraz Członkiem Komitetu Sterującego jest dr hab. Aneta Sitek, prof. UŁ (Katedra Antropologii UŁ). Termin realizacji 2019-2022 rok.

„Cyfrowe udostępnianie zasobów biomolekularnych i opisowych Biobanku i Katedry Antropologii Uniwersytetu Łódzkiego – charakterystyka populacji zamieszkujących tereny dzisiejszej Polski na przestrzeni dziejów. Platforma informacyjna e-Czlowiek.pl” – w ramach Programu Operacyjnego Polska Cyfrowa. Poddziałanie 2.3.1. "Cyfrowe udostępnianie informacji sektora publicznego ze źródeł administracyjnych i zasobów nauki" na lata 2014-2020. POPC.02.03.01-00-0012/17- kierownik: mgr inż. Błażej Marciniak (Pracownia Biobank Lab Katedry Biofizyki Molekularnej UŁ), koordynator: dr hab. Wiesław Lorkiewicz, prof. UŁ (Katedra Antropologii UŁ). Termin realizacji 2017-2020 rok.

„Wzorzec związanej z wiekiem i płcią zmienności gęstości mineralnej szkieletu i częstości złamań osteoporotycznych od neolitu do czasów nowożytnych jako wyznacznik zmian kondycji biologicznej populacji ludzkich” - projekt badawczy, który uzyskał dofinansowanie w ramach konkusu OPUS12 (NCN), nr 2016/23/B/NZ8/03145; kierownik: prof. dr hab. Elżbieta Żądzińska. Termin realizacji 2017-2022 rok.

"Ukierunkowanie specjalistycznej opieki medycznej nad dzieckiem otyłym - ocena społecznych dystansów w odniesieniu do nadmiarów i niedomiarów masy ciała u dzieci i młodzieży łódzkiej w okresie ostatniego 25-lecia" - grant Prezydenta Miasta Łodzi nr 167/08/2011 (kierownik: dr hab. Elżbieta Żądzińska, prof. UŁ, wykonawcy: dr Aneta Sitek, dr Iwona Rosset oraz dr n. med. Lidia Ostrowska-Nawarycz i dr n. przyr. Tadeusz Nawarycz - Zakład Biofizyki Katedry Nauk Podstawowych i Przedklinicznych UM w Łodzi);

"Zakres zmienności cech pigmentacyjnych populacji jako istotny element wśród genetyczno-środowiskowych czynników ryzyka występowania nowotworów skóry" - grant MNiSW nr 0754/B/P01/2011/40 (kierownik: dr Aneta Sitek, wykonawcy: dr hab. Elżbieta Żądzińska, prof. UŁ, dr hab. Bogusław Antoszewski - II Katedra Chirurgii Uniwersytetu Medycznego w Łodzi, dr Iwona Rosset);

"Hypoplastyczna linia neonatalna - wyznacznik stresu okołoporodowego. Możliwości praktycznego zastosowania w badaniach rozwoju prenatalnego współczesnych i historycznych populacji ludzkich" - grant MNiSW nr N303506038 (kierownik: dr hab. Elżbieta Żądzińska, prof. nadzw. UŁ, wykonawcy: dr Beata Borowska-Strugińska, dr Wiesław Lorkiewicz);

"Kształtowanie się współczesnej populacji Europy Centralnej w świetle badań neolitycznego mtDNA" - grant MNiSW nr N303335463 (kierownik: dr Wiesław Lorkiewicz, główny wykonawca: dr hab. Elżbieta Żądzińska, prof.nadzw.UŁ i dr hab. Henryk Witas, prof.UM - Zakład Biologii Molekularnej Uniwersytetu Medycznego w Łodzi, dr hab. Elżbieta Haduch i dr Anita Szczepanek - Zakład Antropologii Uniwersytetu Jagiellońskiego);

"Znaczenie alleli delta F508CFTR i warunkujących tolerancję laktozy dla oceny pochodzenia rodzimych populacji neolitycznych" - grant MNiSW nr N109286737 (kierownik: dr hab. Henryk Witas, prof UM - Zakład Biologii Molekularnej Uniwersytetu Medycznego w Łodzi, główny wykonawca: dr hab. Elżbieta Żądzińska, prof.nadzw.UŁ).

Katedra Antropologii UŁ otrzymała dofinansowanie w ramach projektu NOVUM Fundacji na rzecz Nauki Polskiej (konkurs 2008) na wyposażenie laboratorium osteologicznego - pomieszczenia do przechowywania i wstępnej analizy materiałów szkieletowych - Program NOVUM Wsparcie finansowe inicjatyw o istotnym znaczeniu dla nauki w Polsce. Beneficjenci edycji 2008.

Tematy badawcze dofinansowane w ramach projektu "Doktoranci - Regionalna Inwestycja w Młodych Naukowców" - Akronim D-RIM, którego celem jest poprawa innowacyjności i zwiększenie konkurencyjności województwa łódzkiego poprzez inwestowanie w młode kadry naukowe Uniwersytetu Łódzkiego:

"Czynniki warunkujące zmienność hypoplastycznej linii neonatalnej” – dr Marta Kurek;

"Osteopenia i osteoporoza - epidemiologia schorzenia, analiza występowania w ludzkich populacjach historycznych i współczesnych"- mgr Anna Spinek.

Stypendia doktoranckie współfinansowane są przez Unię Europejską ze Środków Europejskiego Funduszu Społecznego i Budżetu Państwa w ramach Poddziałania 8.2.1 Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki.

Współpraca

Instytut Archeologii Uniwersytetu Łódzkiego

Instytut Archeologii I Etnologii PAN, Łódź

Instytut Biologii Molekularnej PAN, Pracownia Genetyki i Fizjologii Mycobacterium

Katedra Metod Statystycznych Instytut Statystyki i Demografii Wydział Ekonomiczno-Socjologiczny

Klinika Chirurgii Plastycznej, Rekonstrukcyjnej i Estetycznej

Laboratorium Antropologii Molekularnej i Paleogenetyki Uniwersytetu we Florencji (Włochy)

Muzeum Archeologiczne i Etnograficzne w Łodzi

Polska Akademia Nauk Zakład Antropologii

Polskie Towarzystwo Antropologiczne

Zakład Antropologii Uniwersytetu Jagiellońskiego

Zakład Biofizyki Katedry Nauk Podstawowych i Przedklinicznych UM w Łodzi

Zakład Medycyny Sądowej Pomorskiego Uniwersytetu Medycznego w Szczecinie

Usługi/Ekspertyzy

Badania naukowe prowadzone w Katedrze Antropologii mogą być podstawą zleconych prac usługowych w następującej tematyce:

1.ekspertyzy antropologiczne ludzkich populacji historycznych i pradziejowych (szkieletowych i ciałopalnych), które obejmują: ocena liczby osobników w pochówku, ocena wieku biologicznego osobnika, płci, przebytych schorzeń, patologii morfologicznych (ew. odbiorca – instytucje archeologiczne, konserwatorskie zajmujące się przygotowaniem terenu pod prace budowlane, np. przy budowie autostrad; instytucje rządowe poszukujące biegłych antropologów w przypadku odkrywania np. miejsc pochówków zbiorowych. Badanie populacji pradziejowych: dr Beata Borowska-Strugińska, dr Wiesław Lorkiewicz.Funkcję biegłego antropologa dla Instytutu Pamięci Narodowej pełnił dr Wiesław Lorkiewicz);

2.ekspertyzy odontologiczne (ew. pracodawca jw.);

3.ocena i monitorowanie niedoborów i nadmiarów masy ciała dzieci i osób dorosłych (ew. pracodawca – placówki edukacyjne, placówki zdrowia publicznego);

4.monitorowanie rozwoju dzieci na podstawie aktualnych norm auksologicznych (siatek centylowych metodą LMS z możliwością precyzyjnego ustalenia pozycji centylowej) dzieci i młodzieży Łodzi (ew. pracodawca j.w.);

5.monitorowanie norm parametrów morfologicznych w tym również cech pigmentacyjnych współczesnej populacji Polaków (ew. odbiorca – zakłady przemysłu dziewiarskiego, obuwniczego, kosmetycznego itp., zakłady pośredniczące w eksporcie odzieży, artykułów użytkowych, które powinny być dostosowane do populacyjnych norm morfologicznych, ergonomiczne).