Regionalne Centra Medycyny Cyfrowej
Agencja Badań Medycznych ogłosiła utworzenie 18 Regionalnych Centrów Medycyny Cyfrowej. Dzięki nim powstanie infrastruktura umożliwiająca bezpieczne przechowywanie i gromadzenie danych w jednolitym formacie. – Stajemy się partnerami na co najmniej osiem lat, zostaliśmy zaproszeni do współpracy zarówno przez Szpital im. Kopernika w Łodzi jak i przez Uniwersytet Medyczny w Łodzi. – mówi prof. Dominik Strapagiel, kierownik Pracowni Biobank w Katedrze Biologii Nowotworów i Epigenetyki na Wydziale Biologii i Ochrony Środowiska Uniwersytetu Łódzkiego. – W przypadku pierwszego wniosku jesteśmy jedynym konsorcjantem i w całości odpowiadamy za obszar biobankowania, gdzie będziemy też wytwrzać cenne zbiory danych o potencjale naukowym.
Symboliczne wręczenie czeku w Regionalnym Centrum Medycyny Cyfrowej UMED w Łodzi. Od lewej: prof. Janusz Piekarski (Prorektor UMED Łódź), Paweł Zawieja (Zastępca Kanclerza UMED Łódź), prof. Adam Antczak (Prorektor UMED Łódź), dr hab. Radosław Sierpiński (Prezes ABM), Prof. Radzisław Kordek (Rektor UMED Łódź), Jarosław Brózda (II Wicewojewoda Łódzki), dr Monika Domarecka (Dyrektor CSK)
Długie i wydajne życie próbki
Stworzenie Regionalnych Centrów Medycyny Cyfrowej będzie służyło integracji danych zbieranych w poszczególnych ośrodkach, wsparciu badań klinicznych i opieki szpitalnej w zakresie rozwiązań cyfrowych, a także analizie retrospektywnej. Z kolei w ramach poszczególnych Centrów powstanie zaplecze pozwalające na analizę uzyskanych próbek biologicznych. – Każdy projekt, który będzie realizowany przez Agencję Badań Medycznych będzie narzucał na Regionalne Centra obowiązki takie jak: zabezpieczenie materiału medycznego od pacjentów, łącznie z danymi opisującymi tego pacjenta, czy to na poziomie obrazów wykorzystanych w diagnostyce, czy też danych genomowych. A całość będzie dostępna dla nauki – dodaje prof. Strapagiel. – Ma to spowodować, że efekty jednych projektów, będą pracować na rzecz kolejnych. Chodzi o to, żeby życie próbki było dłuższe niż dotychczas i żeby dane można było wielokrotnie wykorzystywać zadając różne pytania badawcze. Dzięki temu za każdym razem nie trzeba będzie gromadzić kolejnych materiałów, co stanowi w badaniu dużą oszczędność czasu i funduszy.
Bezpieczeństwo danych medycznych
Celem Regionalnych Centrów Medycznych jest właściwe i bezpieczne gromadzenie danych pochodzących między innymi z badań molekularnych nad nowotworami, monitorowania przebiegu klinicznego danej choroby, jak i rozwoju innowacyjnych technologii. – W momencie kiedy mamy jasne reguły przechowywania danych: jakie dane są przechowywane, gdzie są przechowywane, kto jest odpowiedzialny za ich przechowywanie, mamy też jasne reguły jak zapewnić im bezpieczeństwo – tłumaczy dr Michał Seweryn kierownik Centrum Analiz, Modelowania i Nauk Obliczeniowych, Uniwersytet Łódzki, Pracowania Biobank. – W tej chwili dane są przechowywane w różnych systemach, różniących się między szpitalami, a to oznacza, że systemy te nie są ze sobą kompatybilne. Bywa też, że dane nie są właściwie zabezpieczone, a trzeba pamiętać, że dane medyczne to nasze najbardziej wrażliwe dane. W Regionalnym Centrum Medycyny Cyfrowej bierzemy na siebie nie tylko odpowiedzialność gromadzenia danych, ale także zabezpieczenia ich na najwyższym poziomie.
Co zyska pacjent? – Po pierwsze nie będzie musiał pamiętać o wszystkich badaniach, które miał wykonane w przeszłości i chodzić do lekarza z plikiem dokumentów, wyników badań i wypisów ze szpitala, to wszystko lekarz będzie mógł sprawdzić w bazie danych. Do analizy tych informacji będzie można z powiedzeniem wykorzystać sztuczną inteligencję – wyjaśnia dr Seweryn. – Po drugie pacjent będzie miał pewność, że jego wrażliwe dane są odpowiednio chronione.
Łódzki Biobank
Jaka jest rola Pracowni Biobank, Uniwersytetu Łódzkiego w tworzeniu Regionalnych Centrów Medycyny Cyfrowej?
W obu przypadkach, zarówno przy współpracy ze Szpitalem im. Kopernika, jak i z Uniwersytetem Medycznym, będziemy pełnić funkcję biobanku. W pierwszym przypadku będziemy jedyną jednostką biobankującą, w drugim zajmiemy się tak zwaną grupą pacjentów wolontariuszy, pozostałymi pacjentami będzie się zajmował biobank Uniwersytetu Medycznego. Każdy z projektów opiewa na blisko 30 milionów złotych z puli Agencji Badań Medycznych – wyjaśnia prof. Strapagiel.
Jak zostaną wykorzystane te fundusze?
W ramach obu projektów będziemy wzmacniać i rozbudowywać infrastrukturę służącą do biobankowania materiału biologicznego, zarówno poprzez zamrażarki niskotemperaturowe, dewary gdzie w oparach ciekłego azotu możemy przechowywać tkanki. Wzmocnimy też infrastrukturę informatyczną, bo gromadzenie takiej ilości danych zajmuje znaczącą przestrzeń. Krótko mówiąc chodzi o to, żeby zbudować infrastrukturę cyfrową wspierającą medycynę i móc ją wykorzystać w kolejnych projektach w przyszłości – tłumaczy prof. Strapagiel.
Dr Marta Popławska (Biobank UMED Łódź); Dr Dominik Strapagiel, prof. UŁ; prof. Maciej Chałubiński (UMED Łódź) w Regionalnym Centrum Medycyny Cyfrowej UMED w Łodzi
W służbie nauki – globalnie
Projekt realizowany wespół z Szpitalem im. M. Kopernika zawiera też duży komponent naukowy. – W Polsce istnieje niewiele poważnych repozytoriów danych związanych z medycyną, które służą nauce. Baza danych, którą stworzymy może być interesująca nie tylko dla naukowców w Polsce – wyjaśnia prof. Strapagiel.
Swobodny przepływ danych naukowych ma ogromne znacznie dla zapewnienia zdrowia populacji całej Europy. Jeden z projektów, które będą realizowane w Łodzi przez Biobank UŁ, zakłada stworzenie bazy danych genomicznych i obrazowych, opisującej dużą pulę pacjentek zagrożonych, bądź chorujących na raka piersi.
- Chcielibyśmy stworzyć modele, czyli algorytmy, które będą wspierać diagnostykę na najwyższym poziomie – dodaje dr Seweryn. – Projekt będzie polegał na przebadaniu populacji ośmiu tysięcy kobiet zagrożonych rakiem piersi, a także tych, u których wykryto już nowotwór, jak również pacjentek, które są już leczone. Działamy w oparciu o dane molekularne i łączymy to w jedną bazę danych z danymi szpitalnymi, obrazowymi, genetycznymi, epigenetycznymi, immunologicznymi itd. Na tej podstawie będziemy budować algorytmy, które mają wspierać monitorowanie zagrożenia rakiem piersi wśród kobiet, ale także będą wspierać leczenie.
Ten zbiór danych będzie służył zespołom badaczy w całej Polsce, ma być początkiem kolejnych projektów, które będą ten zbiór danych dalej rozwijać. W przyszłości z danych będą mogli korzystać również naukowcy z Europy i świata.
Symboliczne wręczenie czeku na realizację RCMC we współpracy z Uniwersytetem Medycznym w Łodzi odbyło się 10 października 2023 r.
Materiały: Wydział Biologii i Ochrony Środowiska
Zdjęcia: Uniwersytet Medyczny w Łodzi